An bhFuil an Saormhargadh Ciontach?

Is iomaí duine atá an-tógtha leis an sóisialachas le déanaí, mar gheall ar an ngéarchéim eacnamaíochta. Na boic mhóra a ghoid ár gcuid airgid uainn, srl. Tá sóisialaí ina uachtarán sna Stáit, fiú, ar mhaith leis maoin na ndaoine a leathadh timpeall... Uaireanta cuirtear an milleán ar an saormhargadh agus easpa smacht rialtais as an drochstaid ina bhfuilimid. Ach cad a tharla le fírinne? An bhfuil aon bhunús leis an dearcadh sin?

Nuair a chéad thosaigh na fadhbanna ag teacht chun solais, Bear Stearns a bhí i dtrioblóid. An cúlra leis sin, Countrywide Mortgage, Fannie Mae agus Freddie Mac, agus na hiarrachtaí fophríomha. A rinneadh mar gheall ar an saint, dar ndóigh? Nó an ndearnadh? Cuid de sin, cinnte, agus na modhanna nua infheistiachta a cumadh orthu, bhí fadhbanna ann mar gheall orthu sin. Ach ní raibh aon chuid de sin thar fóir, thar chumas an mhargaidh, cé nach mbeadh gach rud éasca. Cuireadh síolra na bhfadhbanna roimhe seo.

Cad iad Fannie Mae agus Freddie Mac? Comhlachtaí Meiriceánacha a dhéanann gnó mar chomhlachtaí poiblí iad, ach seasann an rialtas taobh thiar díobh mar ráthoir. Mar sin, faigheann siad aon bhrabús, agus faigheann an rialtas aon chailliúint! Guais mhorálta a thugtar ar chás mar sin, agus is é sin is bunsiocair na bhfadhbanna go léir seo.
Maraon leis an nguais mhorálta sin, spreag dlithe na tíre na comhlachtaí seo chun iasachtaí a sholáthair do dhaoine (mar gheall ar a gcine) nach raibh ábalta iad a íoc ar ais. Thosaigh na bainc go léir chun a leithéid a dhéanamh, ar eagla nach mbeadh an rialtas sásta lena n-iompar. An iomarca riosca a bhí ann, mar sin.

Bhí airgead ró-shaor ón Federal Reserve, banc lárnach na Stát, mar gheall ar shocruithe a rinne siadsan. Cheannaigh i bhfad ní ba mhó daoine tithe mar bhí airgead ar fáil ó na bainc, gan costas mór, gan scrúdú géar. Bhí luach an dollar ró-íseal mar gheall ar a gcuid polasaithe, agus na cinntí a rinne i dtíortha eile, an Eoraip go háirithe. Infheistíocht sna tithe i Meiriceá, bhí sé sin an-tarraingteach do dhaoine ar fud an domhain - agus bhí brabús maith le déanamh ann ar feadh i bhfad. Bhí praghas an ola ag éirí as smacht, mar gheall ar droch-réamhfhaisnéis ó rialtais an domhain. Agus araile. Bheadh fadhbanna ann sa mhargadh, pé scéal. Ach bhí rudaí tábhachtacha eile mícheart, freisin, agus bhí an tubaiste i bhfad ní ba mheasa mar gheall airsean.

Bhrú an rialtas córas cuntasóireachta nua ar na comhlachtaí móra, ar a dtugtar 'mark to market.' Tá ar chomlachtaí pé luach dá bhfuil acu a chur síos de réir praghasanna an mhargaidh, seachas an luach a cheapann siad a bheith ceart agus cóir. Mar sin, tá sé i bhfad níos éasca brú a chur ar chomlacht leis an nganndíol agus a leithéid. Is féidir 'rith' a thosú ar chomhlacht.

Sin an rud a tharla do Bear Stearns.

Ach leis sin, chuir an rialtas a ladar isteach sa scéal arís. Bhrú siad margadh uafásach ar Bear Stearns, agus fuair JP Morgan iad ar phraghas an-íseal. Níor lig an rialtas cúrsaí an mhargaidh a oibriú sa chás sin (ach oiread).

Ceapadh gurb é sin a tharlóidh le gach comhlacht mhór as sin amach. Ansin, theip ar Lehman Brothers. Agus ní dhearna a rialtas faic sa chás sin, mar níor ghlac siad droch-mhargadh. Ach ceapadh go ndéanfadh an rialtas margadh éigin - agus mar sin, ní raibh éinne ullamh don bhuile sin, ar fud an domhain. Reo an margadh creidmheasa. Bhí rith ar chistí an mhargaidh airgid - an infheistíocht is sábhálta dá bhfuil ann, beagnach! Bhí ar an rialtas anois an phraiseach seo a ghlanadh den mhias, agus tá sé sin ar siúl fós - agus botúin eile á ndéanamh acu a dhéafaidh dochar eile, faraor. Tá an ghuais mhorálta i bhfad níos measa anois ná riamh, mar gheall ar na bailouts agus a leithéid sin. Tá airgead beagnach saor. Tá gach rud trína chéile fós, agus níl a fhios ag éinne cad eile a dhéanfaidh an rialtas faoi BHO. Ní aon mhuinín ag an margadh in Tim Geithner.

An é seo an saormhargadh?

Más mian leat cac a dhéanamh d'aon rud, cuir an rialtas ina bhun.